Welcome to our New Forums!

Our forums have been upgraded and expanded!

Welcome to Our New Forums

  • Our forums have been upgraded! You can read about this HERE

Tanrı/Tengri Kelimesinin Etimolojisi

Alterai

Member
Joined
Jul 19, 2021
Messages
31
Kullandığımız "Tanrı" kelimesinin kökeninin "Tengri" olduğunu muhtemelen biliyorsunuzdur. Bu sözcük aslen hem göğü hem de yüce varlıkları ifade etmek için kullanılmıştı. Eski Türkçede dişil bir karşılığını (Tanrıça gibi) bulamamakla birlikte tanrı ifadesinin sadece kök tanrı için kullanılmadığını da bilmemiz gerekiyor, bir alıntı ile örnekleyeyim:


Daha doğrusu destanlarda bir birlik yoktu. Kötülük getiren Doğu-Tanrısı’nın maiyetinde bir çok küçük Tanrılar da vardır. Bunlar arasında “Dokuz Kana Susamış Tanrılar” (Yuhun-Şuhan-Tenggeri), insanlara kötülük getiren fırtınalar ile “ kan yağmurları” verirlerdi. Hastalıklar ve felâketler hep bu fırtınalar sonunda meydana gelirdi. Demirciler’in patronu ise ( Hara-Dargahi-Tenggeri), yani “Demirci Tanrı” idi. -Bahaeddin Ögel, Türk Mitolojisi I, syf: 450


Tengri'nin etimolojisine dair iki ayrı düşünce buldum, bunlardan biri kökeninin Türkçe diğeri ise Çince olduğu yönünde. İkisi de ayrı ayrı ele almaya değer. Türkçe olduğu yönündeki düşünceden başlarsak kelime kökünün "teŋ" olduğu öne sürülüyor, bu kök deniz ve denk kelimeleri ile de bağlantılı olmakla beraber eşlik, denge ve denklik manalarını taşıyor. Buradan ilerlersek dişil ve eril enerjilerin dengelenmesinin kast edildiğini çıkarabiliriz. Bu da Magnum Opus ile epey alakalı. Bir yerde de "taŋ" kökünün gösterildiğini gördüm bu da sabah, gün doğumu, gün gibi manalara geliyor (tan kelimesi de bu kök direkt bağlantılı).

Diğer düşünce ise az önce belirttiğim gibi kelime kökeninin Çince olduğu yönünde, "tian" veya "teng" kelimesinden geldiği öne sürülüyor "tian" kökünden türeyen kelimeler Çince'de cennet, gök, üstün, yükselmiş, tanrı, hava vs. gibi manalara geliyormuş. Merak edenler şuraya bir göz atabilir. Bu anlamlar da yine Magnum Opus ile ilişkili, yukarı ile alakalı olmalarının sebebi muhtemelen bir alegori, yerden göğe çıkış anladığım kadarıyla insanın mertebe olarak yükselmesini sembolize ediyor. "Teng" ise direkt yükselmek demekmiş hatta Çin Mitolojisindeki uçan yılan/ejderha gibi mitolojik alegorilerle de alakalıymış.


Evet, epey kısa ve çok da bilgi içermeyen bir yazı oldu yine de değinilmesi gereken bir konu olduğu için yazma gereği duydum. Eğer gerekli vaktim olursa Şamanizmle alakalı uzun bir yazı yazmayı planlıyorum, oldukça ilginç şeyler buldum ama toplanıp yazıya dökülmeleri epey bir vakit istiyor. Birkaç hafta içinde sınavlarım başlayacağı için o kadar uzun bir şey yazabilecek durumda değilim. O zamana kadar bu tarz ufak tefek birkaç şey daha yazarım belki.
 
Harika bir yazı dostum. "Uçan Ejder" ve "yükselmek" muhtemelen yılanın taça çıkmasına dair metaforik yaklaşım olabilir.

Ayrıca kendi bilgimi vermem gerekirse Eski Türkçe'de tengri ve kökün iki ayrı anlamı var.

Tengri'nin anlamları: gökyüzü, tanrı
Kökün anlamları: mavi, kök

İkinci anlamlara bakarsak Kök Tengri, Kök Tanrısı olarak da çevrilebilir. Bu da kendi adıma ufak bir ekstra bilgi ve teori olsun.
 
Ağzından su püskürten Çin ejderi.

Ben de konu dışı bir şey eklemek istiyorum.

Zemzem suyu, yani "dur, dur" suyu. Buradaki çalıntı alegori yılanın taça yükselmesi ve pagan kişinin bundan duyduğu yüksek hazdan dolayı kendisini eğiten Tanrıya veya yılana artık "dur, dur" demesi olabilir. Su alegorisi ise epifiz bezinden salgılanan sıvıyı temsil ediyor olabilir. Bu anlatıyı (((kabalistik))) biçimde bozmuş, tahrif etmiş olabilirler. Belki bu hikayenin orijinali İslamdan önce o coğrafyada bilinen bir olaydı.

Teşekkürler.
 
Alterai said:
Kullandığımız "Tanrı" kelimesinin kökeninin "Tengri" olduğunu muhtemelen biliyorsunuzdur. Bu sözcük aslen hem göğü hem de yüce varlıkları ifade etmek için kullanılmıştı. Eski Türkçede dişil bir karşılığını (Tanrıça gibi) bulamamakla birlikte tanrı ifadesinin sadece kök tanrı için kullanılmadığını da bilmemiz gerekiyor, bir alıntı ile örnekleyeyim:


Daha doğrusu destanlarda bir birlik yoktu. Kötülük getiren Doğu-Tanrısı’nın maiyetinde bir çok küçük Tanrılar da vardır. Bunlar arasında “Dokuz Kana Susamış Tanrılar” (Yuhun-Şuhan-Tenggeri), insanlara kötülük getiren fırtınalar ile “ kan yağmurları” verirlerdi. Hastalıklar ve felâketler hep bu fırtınalar sonunda meydana gelirdi. Demirciler’in patronu ise ( Hara-Dargahi-Tenggeri), yani “Demirci Tanrı” idi. -Bahaeddin Ögel, Türk Mitolojisi I, syf: 450


Tengri'nin etimolojisine dair iki ayrı düşünce buldum, bunlardan biri kökeninin Türkçe diğeri ise Çince olduğu yönünde. İkisi de ayrı ayrı ele almaya değer. Türkçe olduğu yönündeki düşünceden başlarsak kelime kökünün "teŋ" olduğu öne sürülüyor, bu kök deniz ve denk kelimeleri ile de bağlantılı olmakla beraber eşlik, denge ve denklik manalarını taşıyor. Buradan ilerlersek dişil ve eril enerjilerin dengelenmesinin kast edildiğini çıkarabiliriz. Bu da Magnum Opus ile epey alakalı. Bir yerde de "taŋ" kökünün gösterildiğini gördüm bu da sabah, gün doğumu, gün gibi manalara geliyor (tan kelimesi de bu kök direkt bağlantılı).

Diğer düşünce ise az önce belirttiğim gibi kelime kökeninin Çince olduğu yönünde, "tian" veya "teng" kelimesinden geldiği öne sürülüyor "tian" kökünden türeyen kelimeler Çince'de cennet, gök, üstün, yükselmiş, tanrı, hava vs. gibi manalara geliyormuş. Merak edenler şuraya bir göz atabilir. Bu anlamlar da yine Magnum Opus ile ilişkili, yukarı ile alakalı olmalarının sebebi muhtemelen bir alegori, yerden göğe çıkış anladığım kadarıyla insanın mertebe olarak yükselmesini sembolize ediyor. "Teng" ise direkt yükselmek demekmiş hatta Çin Mitolojisindeki uçan yılan/ejderha gibi mitolojik alegorilerle de alakalıymış.


Evet, epey kısa ve çok da bilgi içermeyen bir yazı oldu yine de değinilmesi gereken bir konu olduğu için yazma gereği duydum. Eğer gerekli vaktim olursa Şamanizmle alakalı uzun bir yazı yazmayı planlıyorum, oldukça ilginç şeyler buldum ama toplanıp yazıya dökülmeleri epey bir vakit istiyor. Birkaç hafta içinde sınavlarım başlayacağı için o kadar uzun bir şey yazabilecek durumda değilim. O zamana kadar bu tarz ufak tefek birkaç şey daha yazarım belki.

Ellerinize sağlık. Bu konu ile ilgili küçük bir bilgi paylaşmıştım eski bir gönderide. Elimde direkt kaynağı olmadığı için paylaşamayacağım fakat çok güvendiğim başarılı bir Türkolog arkadaşım Tengri kelimesinin kökeninin "Tüngür" olduğunu söylemişti. Tüngür "çevirmek" anlamına geliyor. Aynı zamanda Kam davullarına da tüngür deniyor. Tengri kelimesinin 2. anlamı da çeviren demek zaten. Tengri kelimesi bizim kullandığımız Tanrı kelimesinden biraz daha farklı aslında. Bizim Tanrı dediğimiz varlıklara atalarımız "Ata" diyordu daha çok. Tengri kelimesi daha "Majikal ve törenlerde kullanılan" bir kelime aslında. Bu arada Bahaeddin Ögel artık o kadar itibar gören bir akademisyen değil,çalışmaları eskide kaldı, okumalarınızı daha güncel yapabilirsiniz. Çin kaynakları da kendi dünya görüşlerinden oluşturulduğu için direkt kozmogonimizi yansıtmıyor. Daha fazla bilgi için Kam Davulu hakkında araştırma yapabilirsiniz.
 

Al Jilwah: Chapter IV

"It is my desire that all my followers unite in a bond of unity, lest those who are without prevail against them." - Satan

Back
Top